2025 Bulaşıcı Hastalıklar ve Kuş Gribi Tehditleri
2025 Bulaşıcı Hastalıklar ve Tehditleri
COVID-19‘un etkilerinin azaldığı bir dönemde, halk sağlığı uzmanları için en büyük endişeyi oluşturan üç bulaşıcı hastalık sıtma, HIV ve tüberküloz olarak öne çıkıyor. Bu üç hastalık, her yıl yaklaşık 2 milyon insanın hayatını kaybetmesine neden olmaktadır. Bunun yanı sıra, özellikle tedavi için kullanılan antibiyotik ve antiviral ilaçlara karşı direnç geliştiren bazı patojenler de izleniyor. Bu gruplardan biri, hızlı salgınlara yol açma potansiyeli yüksek olan influenza virüsleridir.
Endişe Yaratan Bir Virüs: Kuş Gribi (H5N1)
İnfluenza virüsü, şu sıralar büyük bir tehdit oluşturmakta ve 2025 yılı itibarıyla ciddi sorunlar yaratma ihtimali taşımaktadır. Influenza A alt tipi H5N1, halk arasında genellikle “kuş gribi” olarak bilinir. Bu virüs, hem vahşi hem de evcil kuşlar arasında, özellikle de kümes hayvanlarında yaygın olarak bulunmaktadır. Son zamanlarda, ABD’deki bazı eyaletlerde süt sığırlarını enfekte etmeye başlamış ve Moğolistan’da atlarda tespit edilmiştir. Kuşlarda görülen influenza vakalarının artması, insanların bu hastalığı kapma riskini de beraberinde getirmektedir. Kuş gribi insanlara da bulaşabilir; bu yıl ABD’de çiftlik çalışanlarının enfekte sığırlarla teması ve çiğ süt tüketimi sonucunda 61 vaka rapor edilmiştir. Bu durum, önceki iki yılda Amerika kıtasında yalnızca iki vaka olduğu düşünüldüğünde, kayda değer bir artış göstermektedir. İnsan enfeksiyonlarındaki yüzde 30’luk ölüm oranı da kuş gribini halk sağlığı yetkililerinin öncelikleri arasında üst sıralara taşımaktadır.
İnsanlar Arasında Yayılma Riski
Şu anda H5N1 kuş gribi, insanlar arasında bulaşmamakta, bu da pandemi olasılığını büyük ölçüde azaltmaktadır. Influenza virüsleri, hücrelerin dışındaki sialik reseptörler adı verilen moleküler yapılara bağlanarak hücrelere girer ve çoğalmaya başlar. İnsanlara uyum sağlamış grip virüsleri, bu sialik reseptörleri tanıma konusunda oldukça yeteneklidir. Bu durum, onların insan hücrelerine kolayca girmesine ve hızla yayılmasına olanak tanır. Ancak kuş gribi, kuş sialik reseptörlerine uyum sağladığı için insan reseptörlerine “bağlanırken” bazı uyumsuzluklar sergilemektedir. Bu nedenle, mevcut haliyle H5N1, insanlarda kolayca yayılamamaktadır. Fakat yakın tarihli bir çalışma, grip genomundaki tek bir mutasyonun H5N1’i insanlar arasında yayılabilir hale getirebileceğini ve bu durumun bir pandemiyi tetikleyebileceğini ortaya koymuştur. Eğer bu kuş gribi türü insanlar arasında bulaşabilir hale gelirse, hükümetlerin yayılmayı kontrol altına almak için hızlı ve etkili adımlar atması gerekecektir. Dünya genelindeki hastalık kontrol merkezleri, kuş gribi ve diğer potansiyel tehditler için pandemi hazırlık planları geliştirmiştir. Örneğin, Birleşik Krallık, 2025’te bu riskle başa çıkmak için kuş gribine karşı koruma sağlayabilen 5 milyon doz H5 aşısı satın almayı planlamaktadır.
Gıda Güvenliği ve Ekonomik Etkiler
Kuş gribinin insanlar arasında yayılma potansiyeli olmasa bile, hayvan sağlığını 2025’te daha fazla etkileme olasılığı bulunmaktadır. Bu durum, büyük hayvan refahı sorunları, gıda arzını bozma ve ekonomik etkiler yaratma potansiyeline sahiptir. Tüm bu çalışmalar, “tek sağlık” adı verilen bir yaklaşımın parçasıdır: İnsan, hayvan ve çevre sağlığını birbirine bağlı varlıklar olarak ele almak ve hepsini eşit derecede önemli kabul etmek. Çevremizde ve etrafımızdaki hayvanlarda hastalığı anlamak ve önlemek, bu hastalıkların insanlara geçmesini engellemede kritik bir rol oynamaktadır. Benzer şekilde, insanlarda bulaşıcı hastalıkları izleyerek ve engelleyerek, hayvanlarımızın ve çevremizin sağlığını da koruyabiliriz. Ancak, sıtma, HIV, tüberküloz ve diğer patojenler gibi devam eden “yavaş pandemileri” unutmamak gerekmektedir. Bunlarla mücadele, gelecekte ortaya çıkabilecek yeni hastalıklara karşı hazırlıklı olmanın yanı sıra, mevcut sağlık sorunlarını da ele almak açısından büyük önem taşımaktadır.
