Kalp-Damar Hastalıkları ve Kalp Krizi: Riskler ve Önlemler

Kalp-Damar Hastalıkları ve Kalp Krizi: Tehlikenin Farkında Mıyız?

Dünya genelinde kalp-damar hastalıkları ve kalp krizi vakaları hızla artış göstermektedir. Modern yaşamın getirdiği kötü beslenme, yüksek stres seviyesi, hareketsiz yaşam tarzı, zararlı alışkanlıklar ve genel olarak sağlıksız yaşam biçimleri, kalp sağlığını olumsuz yönde etkilemektedir. Kalp krizlerinin neredeyse %50’si, 50 yaşından önce ortaya çıkmakta ve bu vakaların %25’i 40 yaşına gelmeden gerçekleşmektedir. 45 yaş üstü bireylerde kardiyovasküler hastalıkların yaygınlığı ise son derece endişe verici bir düzeydedir. Bu durum, kalp ile ilgili sorunların genç yaşlarda da görülebileceğini net bir şekilde ortaya koymaktadır. Her yıl dünya genelinde yaklaşık 18 milyon kişi kalp krizi nedeniyle hayatını kaybetmektedir. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) verilerine göre, kalp damar hastalıkları, dünya genelinde engellilik ve ölümlerin bir numaralı sebebidir. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından yayımlanan 2023 yılı ölüm ve ölüm nedeni istatistiklerine göre ölümlerin %33,4’ü kalp ve damar hastalıkları nedeniyle gerçekleşmektedir.

Kalp krizini tetikleyen pek çok faktör bulunmaktadır. En yaygın kalp krizi belirtilerinden biri olarak, göğüs ağrısı öne çıkmaktadır. Bu ağrı, göğüs duvarının arkasında hissedilen, sanki göğüs kafesine biri oturmuş gibi ağırlık ve baskı hissi veren, künt bir ağrı biçimindedir. Ağrı, sol kola, boyuna, omuzlara, karın, çene ve sırta yayılabilir. Genellikle 10-15 dakika kadar sürer. Kalp krizinin diğer belirtileri arasında sıkıntı hissi, baş dönmesi, mide bulantısı, nefes darlığı, kolay yorulma ve kalp ritim bozukluğu gibi durumlar da yer alabilir. Ancak kalp krizi belirtileri kişiden kişiye farklılık gösterebilir; bu durum özellikle kadınlar için geçerlidir.

Kalp sağlığını korumak için sağlıklı yaşam tarzı alışkanlıkları geliştirmek son derece önemlidir. Dengeli ve sağlıklı beslenme, stresten uzak durma, alkol ve sigara gibi zararlı alışkanlıklardan kaçınma, düzenli ve kontrollü egzersiz yapma, kalp sağlığını korumanıza yardımcı olabilir. Ancak, pek çok insanın yaptığı ve kalbi yoran bazı alışkanlıklar, genel sağlığı da olumsuz yönde etkileyebilir. Kalp krizinin genellikle aniden gelişmesi, bu duruma müdahale etmeyi geciktirebilir. Ancak vücudunuzun gösterdiği bazı belirtiler, kalp krizinin habercisi olabilir.

Yapılan araştırmalara göre, kalp krizinin en ölümcül vakalarının sabah saatlerinde meydana geldiği öğrenilmiştir. SABAH 06.00 VE ÖĞLE ARASINDA DİKKAT! Harvard Tıp Okulu’nda gerçekleştirilen bir çalışmada, sabah saatlerinde kalp krizi geçirmenin, %20 daha fazla kalp dokusu ölümü ile ilişkili olduğu belirlenmiştir.

Heart dergisinde yayımlanan 2011 tarihli bir araştırmanın bulguları, sabah altı ile öğle arasında meydana gelen kalp krizlerinin en ölümcül olduğunu göstermektedir. Araştırmacı Borja Ibanez, “Çalışmamızda sabah meydana gelen olaylar, daha fazla hasar ile ilişkilendirildi. Bu bağlantı oldukça güçlü,” şeklinde ifade etmiştir. Harvard Tıp Okulu’nun araştırması, sirkadiyen ritimler ile kalp krizi riski arasında güçlü bir ilişki kuran ilk çalışmalardan biri olmuştur. Şimdiye kadar bu bulguları destekleyen birçok takip çalışması gerçekleştirilmiştir. 2020 yılında Trends in Endocrinology and Metabolism dergisinde yayımlanan bir çalışma, modern yaşam tarzlarının sirkadiyen sistemin bozulmasına neden olduğunu ve bu durumun kardiyovasküler işlevi olumsuz etkilediğini göstermiştir. Sabah saatlerinde sirkadiyen sistem, kan pıhtılarının parçalanmasını önleyen daha yüksek sayıda PAI-1 hücresi gönderdiğine inanılmaktadır. Kandaki PAI-1 hücrelerinin seviyesi ne kadar yüksekse, kalp krizine yol açabilecek bir kan pıhtısı oluşturma riski de o kadar fazladır.

Harvard Tıp Okulu araştırması, sabah altı ile öğle arasında kalp krizi geçiren hastaların, günün ilerleyen saatlerinde kalp krizi geçiren hastalara kıyasla daha yüksek PAI-1 hücrelerine sahip olduğunu belirlemiştir. UZMAN İSİM: SABAH EGZERSİZİNİ ERTELEYİN Profesör Srinath Reddy, bazı alışkanlıkların bu riski artırabileceği konusunda uyarıda bulunmaktadır. Eğer bir kişi altta yatan birkaç koroner risk faktörüne sahipse, iyi uyuyamıyorsa, susuz kalıyorsa ve sabahları egzersiz yapıyorsa, bu durum yırtılmalara neden olabilir ve büyük bir pıhtı oluşumunu tetikleyebilir. Bu nedenle sabahları kalp krizi riskini azaltmanın iki yolu vardır: iyi bir gece uykusu almak ve sabah egzersizini ertelemektir.

7 SAATTEN AZ UYUMAYIN ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC), her gece 7 saatten az uyuyan yetişkinlerin kalple ilgili sağlık sorunları riskinin daha yüksek olduğunu vurgulamaktadır. Uyku yoksunluğunun, kalp krizinin bilinen habercisi olan tansiyon sorunlarına neden olabileceği göz önünde bulundurulduğunda, burada uykunun kalitesi ve süresi üzerinde durulmaktadır.

Esnek bir çalışma programına sahip olan bireylerin, öğleden sonra egzersiz yapmaları veya sabahları hafif egzersizler gerçekleştirmeleri önerilmektedir. Yüksek yoğunluklu egzersizler, dolaşım sorunları nedeniyle ani kalp durması veya ölüm riskini artırabilir. Cleveland Clinic, “Kronik doğa sporları eğitimi ve dayanıklılık etkinliklerinde yarışmanın kalp hasarına ve ritim bozukluklarına yol açabileceğini” ifade etmektedir.

KALP KRİZİNİN EN YAYGIN GÖRÜLEN NEDENLERİ NELER?

• Koroner arter spazmı
• Yüksek tansiyon
• Yüksek kolesterol seviyeleri
• Diyabet
• Nadir görülen tıbbi durumlar
• Travmalar
• Obezite
• Elektrolit dengesizliği
• Kan damarlarında yırtık
• Sigara ve uyuşturucu kullanımı
• Hipoksi (kandaki oksijen eksikliği)
• 45 yaş ve üstü olmak
• Genetik faktörler
• Yetersiz fiziksel aktivite
• Yüksek stres düzeyi
• Sağlıksız beslenme alışkanlıkları

KALP KRİZİ BELİRTİLERİ

Yaygın kalp krizi belirtileri şunlardır:

• Kalp krizinin en yaygın belirtisi göğüste hissedilen ağrı, baskı ve sıkışmadır.
• Nefes almayı zorlaştıran nefes darlığı
• Kalp krizi anında çene, sırt, boyun ve mide gibi vücut bölgelerine yayılan ağrı
• Sol kolda hissedilen ağrı ve uyuşma
• Midede yanma ve hazımsızlık hissi
• Mide bulantısı ve baş dönmesi
• Soğuk terleme
• Aşırı yorgunluk hissi

KALP SAĞLIĞINI KORUMAK İÇİN NE YAPILIR?

Kalp sağlığını destekleyen unsurlar arasında; dengeli ve sağlıklı beslenme, düzenli fiziksel aktivite, stres yönetimi, yeterli uyku, sigara içmemek, alkol tüketimini sınırlamak, ideal kiloda kalmak, kan basıncını kontrol altında tutmak ve düzenli sağlık kontrollerine gitmek yer almaktadır. Bu faktörler, kalp-damar hastalıklarının riskini azaltarak kalp sağlığını destekler.