Hipertansiyon: Tanımı, Önemi ve Korunma Yöntemleri
Hipertansiyon Nedir ve Neden Önemlidir?
Kalbin kanı pompalarken damarlarda oluşturduğu basıncın normal sınırların üzerine çıkması durumuna tıbbi literatürde hipertansiyon adı verilir. Bu durum, damarlar üzerindeki baskıyı artırarak zamanla damar hasarlarına ve organlara zarar verebilir. Sağlık Bakanlığı tarafından yapılan çalışmalar, son dört yılda taraması gerçekleştirilen bireylerden 278 binine hipertansiyon tanısı konduğunu ve bu hastaların %82’sinin tansiyon seviyelerinin kontrol altına alındığını bildirmiştir. Günümüzde değişen beslenme alışkanlıkları ve yaşam tarzı nedeniyle hipertansiyon, toplum sağlığını tehdit eden önemli bir kronik hastalık haline gelmiştir. Bu nedenle, önleyici ve tedavi edici sağlık politikaları büyük önem taşımaktadır.
Uluslararası ve Ulusal Çalışmalarla Durum Değerlendirmesi
Dünya Sağlık Teşkilatı’na (DST) göre, dünyada yaklaşık 1,3 milyar insan hipertansiyon ile yaşamaktadır. Her yıl 30-70 yaş arasındaki yaklaşık 11 milyon kişi bu hastalık nedeniyle hayatını kaybetmektedir. Erken teşhis ve düzenli takip ile hipertansiyonun ciddi komplikasyonlarının önüne geçmek mümkündür.
Türkiye’de Hipertansiyonla Mücadele ve Güncel Durum
Sağlık Bakanlığı tarafından yürütülen “Türkiye Kalp ve Damar Hastalıkları Önleme ve Kontrol Programı” ve “Türkiye Böbrek Hastalıkları Önleme ve Kontrol Programı” gibi kapsamlı projeler, toplumda farkındalık oluşturmak ve hastalıkların erken tanısını sağlamak amacıyla hazırlanmış ve hayata geçirilmiştir. Ayrıca, Hastalık Yönetim Platformu (HYP) uygulaması sayesinde hipertansiyon hastalarının tespiti ve takibi daha kolay hale gelmiştir. Bu platform, kronik hastalıkların yönetiminde teknolojik altyapı sağlayarak sağlık çalışanlarının iş yükünü hafifletip, hastaların yaşam kalitesini artırmayı hedeflemektedir.
Hipertansiyonun Yaygınlığı ve Kontrol Oranları
Temmuz 2021’den Mart 2025’e kadar süren çalışmalar kapsamında, kayıt altına alınan kişilerden 278 binine hipertansiyon tanısı konmuştur. Bu hastaların %82’sinin tansiyon değerleri düzenli takip ve tedavi ile kontrol altına alınmıştır. Hipertansiyon, yüksek kan basıncı ile kendini gösteren ve uygunsuz tedavi edilmediğinde inme, kalp krizi, kalp yetmezliği ve böbrek hasarı gibi ciddi sağlık sorunlarına yol açabilen kronik bir hastalıktır. 2025 Dünya Hipertansiyon Günü teması ise “Kan Basıncını Ölçtür, Kontrol Altında Tut, Uzun Yaşa” olarak belirlenmiştir.
İlaçların Düzenli Kullanımının Önemi
Türkiye’de 2023 yılı verilerine göre, 15 yaş ve üzeri nüfusta hipertansiyon oranı %18,3 seviyesinde olup, yaş ilerledikçe bu oran artış göstermektedir. Dünya genelinde ise, hipertansiyonu olan 30-79 yaş arasındaki yetişkinlerin sadece %54’üne teşhis konulabilmiş, bunların %42’si tedavi görmekte ve bunun yalnızca %21’i hastalıklarını kontrol altında tutabilmektedir. Ayrıca, yapılan araştırmalar, Türkiye’de hipertansiyon tedavisi gören her beş hastadan birinin ilaçlarını düzenli kullanmadığını ortaya koymuştur. Bu durum, hastalık kontrolünün sağlanmasında önemli bir engel oluşturmaktadır.
Hipertansiyona Neden Olan Faktörler
Hipertansiyonun oluşumunda rol oynayan faktörler, kişiden kişiye ve yaşam alanına göre farklılık göstermekle birlikte, genel olarak şu etkenler öne çıkar:
- Fazla tuz ve yağ tüketimi
- Yetersiz meyve ve sebze alımı
- Aşırı kilo ve obezite
- Düzenli egzersiz eksikliği
- Alkol ve tütün kullanımı
- Stres ve psikolojik baskı
- Genetik yatkınlık
Hipertansiyonla Mücadelede Önerilen Yaşam Tarzı Değişiklikleri
Kan basıncını etkili biçimde kontrol altına almak için aşağıdaki yaşam tarzı önerilerine uyulması önemlidir:
- Sağlıklı ve dengeli beslenin: Tuza ve doymuş yağlara dikkat edin, bol sebze ve meyve tüketin.
- Yeterli miktarda su içmeyi ihmal etmeyin.
- Tuz tüketimini azaltın: Günlük tuz alımını 5 gramın altında tutmaya çalışın.
- Tütün ve alkolden uzak durun.
- Düzenli egzersiz yapın: Haftada en az 150 dakika orta şiddette yürüyüş veya benzeri aktiviteler tercih edin.
- Aile hekiminize düzenli kontroller için başvurun ve önerilen tarama testlerini ihmal etmeyin.
- Tansiyonunuzu düzenli olarak ölçtürün ve kaydınızı tutun.
- Doktorunuzun önerdiği ilaçları düzenli ve doğru şekilde kullanın.
