Türkiye’de Doğurganlık ve Aile Yapısı Analizi 2024

Annelerin İki Doğumu Arasındaki Ortalama Süre Uzadı

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) 2024 yılı doğum istatistiklerine göre, annelerin iki doğumu arasındaki ortalama süre belirgin şekilde artış göstermektedir. Son beş yıl içinde, özellikle 2019 ve 2024 yılları karşılaştırıldığında, bu ortalama süre 4,6 yıldan 4,7 yılına yükselmiş olup, bu küçük artış aile planlaması ve doğurganlık davranışlarındaki değişimlere işaret etmektedir.

Toplam Doğurganlık Hızı Düşüşü ve Nüfus Yenilenme Seviyesi

TÜİK verilerine göre, Türkiye’nin toplam doğurganlık hızı 2001 yılında 2,38 çocuk iken, 2014 yılından itibaren sürekli bir azalma trendi göstererek 2024 yılında 1,48 seviyesine gerilemiştir. Bu rakam, nüfusun yenilenme seviyesinin altında kalmaya devam etmekte olup, uzun vadeli nüfus dinamikleri açısından önemli bir gösterge olmaktadır.

Kardeşlerin Yaş Farkı ve Aile Dinamikleri

İki doğum arasındaki ortalama süreler incelendiğinde, 2019 yılında 4,6 yıl olan bu süre, 2024’te 4,7 yıla yükselmiştir. Ayrıca, birinci ve ikinci çocuk arasındaki ortalama fark 4,3 yıl iken, ikinci ve üçüncü çocuk arasındaki fark 5,4 yıl olarak kaydedilmiştir. Bu veriler, ailelerin çocuklar arasındaki yaş farkını arttırma eğilimini ve doğurganlık kararlarındaki değişimleri yansıtmaktadır.

İl Bazında Doğum ve Yaş Farkları

2024 yılında, 2. doğumunu yapan annelerin ilk doğumu ile arasındaki ortalama süre en uzun il, 5,4 yıl ile Kırklareli olmuştur. Bu ili sırasıyla 5,3 yıl ile Çanakkale ve 5,1 yıl ile Kütahya, Edirne, Uşak ve Bartın takip etmektedir. Öte yandan, en kısa süre ise 2,7 yıl ile Şanlıurfa olarak kayıtlara geçmiştir. Şanlıurfa’yı 2,9 yıl ile Şırnak ve 3,0 yıl ile Ağrı ve Muş illeri izlemektedir.

İlk Anne Yaşı ve Demografik Özellikler

İl bazında ilk doğum yapan annelerin ortalama yaşları incelendiğinde, 2024 yılında en yüksek yaş ortalaması 29,4 yıl ile Tunceli olmuştur. Bu ili 29,0 yıl ile Artvin ve 28,8 yıl ile İstanbul takip etmektedir. En düşük ilk doğum yaşı ise 24,4 yıl ile Şanlıurfa ve Muş’ta gözlenmiştir. Bu veriler, bölgesel farklılıkların aile planlaması ve eğitim seviyeleri gibi faktörlerle ilişkili olduğunu göstermektedir.

Büyükşehirlerde Doğurganlık Hızı

Şehirler ve kırsal alanlar arasındaki farklar dikkate alındığında, 2024 yılında kır yerlerde toplam doğurganlık hızı 1,83 çocuk iken, orta yoğun kentlerde 1,58 çocuk ve yoğun kentlerde ise 1,39 çocuk olarak gerçekleşmiştir. Bu farklılık, şehirleşmenin doğurganlık üzerindeki olumsuz etkisini ortaya koymaktadır.

Avrupa Birliği Ülkeleri ve Türkiye’nin Durumu

2023 yılı verilerine göre, Avrupa Birliği ülkeleri arasında en yüksek toplam doğurganlık hızı Bulgaristan’da 1,81 çocuk iken, Malta en düşük seviyede 1,06 çocuk ile listenin sonunda yer almaktadır. Türkiye ise 2024 yılında toplam doğurganlık hızı 1,48 ile AB ülkeleri arasında 9. sırada konumlanmıştır. Bu, ülkemizin demografik yapısındaki eğilimleri ve karşı karşıya olduğu zorlukları göstermektedir.

Nüfus Yenilenme Seviyesinin Altında Doğurganlık

2017 yılında toplam doğurganlık hızının nüfusun yenilenme seviyesinin altında kaldığı 57 il bulunurken, bu sayı 2024’te 71 ile artış göstermiştir. Ayrıca, 1,50’nin altında kalan ilin sayısı 2017’de 4 iken, 2024’te 55’e yükselmiş ve sadece Şanlıurfa ili 3 ve üzerinde doğurganlık hızı ile istisna olmuştur. Bu veriler, yaşlanan nüfus ve doğurganlıkta devam eden düşüşü yansıtmaktadır.